Có nên mới xử lý người đưa đút lót?

Một phiên tòa xét xử tội danh đút lót tại TP.HCM - Ảnh: Diệp Đức Minh Ông Nguyễn Quốc Hiệp, Viện trưởng Viện Khoa học thanh tra, cho biết: Biện pháp không xử lý người đưa đút lót đã được nhiều nước trên thế giới như Hàn Quốc, Singapore… áp dụng. Theo ông Hiệp, tại các nước này có tới 90% vụ án tham nhũng là chuẩn y tố cáo của người dân. Người tố cáo tham nhũng được bảo vệ nghiêm nhặt, cơ quan chức năng xem họ là thông tin bí mật nhà nước. Phải vô cùng cẩn trọng vì luật mà cứng nhắc, cứ thấy ai đưa hối lộ là xử lý thì không ai người ta cáo giác, cáo giác phạm nhân cả. Ở nhiều nước, họ cũng xử lý tùy từng trường hợp, tạo thành án lệ Một luật sư công tác tại Trung tâm trọng tài quốc tế Ngoại giả, người tố cáo tham nhũng còn được thưởng tới 20% giá trị tài sản thu hồi từ vụ tham nhũng. “Cứ thấy đưa là xử lý thì không ai tố giác” Trong khi đó, cũng theo ông Hiệp, tại VN, đưa đút lót bị coi là hành vi vi phạm pháp luật và bị xử lý hình sự. Đây có thể là rào cản đối với người cáo giác tham nhũng mà cơ quan chức năng nên nghiên cứu để đưa ra biện pháp như các nước nói trên. Tuy nhiên, ông Hiệp lưu ý: Mỗi nước có một đặc thù riêng, nếu ứng dụng biện pháp trên có thể tạo ra kẽ hở để kẻ xấu vu cáo, bôi nhọ cán bộ, làm rối loạn bộ máy nhà nước. Một luật sư công tác tại Trung tâm trọng tài quốc tế cũng cho rằng, đưa đút lót có nhiều loại, ví dụ đưa con đi cấp cứu thì buộc người mẹ phải đưa hối lộ, trường hợp này là người mẹ vì cứu con; hoặc như có hàng hóa nông, thủy hải sản bị kẹt tại cửa khẩu, doanh nghiệp lo bị thối nát, hư hỏng vì thủ tục chậm nên phải hối lộ thương chính để được sớm thông qua… thì đây là những đối tượng nên được xem như là nạn nhân. Tuy nhiên, có những trường hợp người đút lót chủ động, cố tình thì cần phải coi xét truy cứu trách nhiệm. “Nhưng phải khôn xiết thận trọng vì luật mà cứng nhắc, cứ thấy ai đưa hối lộ là xử lý thì không ai người ta tố giác, tố giác phạm nhân cả. Ở nhiều nước, họ cũng xử lý tùy từng trường hợp, tạo thành án lệ”, vị này nói. Người Việt "ngại" tố giác tham nhũng Đầu tháng 7, Tổ chức Minh bạch Quốc tế (TI) đã công bố kết quả khảo sát phong vũ biểu tham nhũng toàn cầu lần thứ 8 đối với hơn 114.000 người tại 107 nước trên thế giới và ở VN. Kết quả cho biết, 55% người dân VN được hỏi đã “cảm nhận” tham nhũng tăng lên trong 2 năm qua, kết quả này cao hơn mức trung bình là 48% ở khu vực Đông Nam Á. Chỉ có 18% người VN cho rằng tham nhũng đã giảm, 27% cho rằng không thay đổi. Đặc biệt, chỉ có 38% số người VN được hỏi cho biết sẵn sàng tố giác tham nhũng, tỷ lệ này thấp hơn mức bình quân ở 6 nước Đông Nam Á là 63%. Trong đó, Malaysia là 79%. (T.S) Ngoài ra, theo TS Nguyễn Tuấn Khanh, Viện phó Viện Khoa học thanh tra, hiện VN không giải quyết đối với cáo giác nặc danh về tham nhũng mặc dù điều 39 Nghị định 120/2006/NĐ-CP quy định cơ quan công an, cơ quan thanh tra quốc gia… có nghĩa vụ thiết lập, công khai số điện thoại, hòm thư điện tử và địa chỉ hấp thụ tố giác về hành vi tham nhũng. Trong khi đó, nhiều nhà nước trong khu vực có hành lang pháp lý bảo đảm cho tố giác nặc danh đối với hành vi tham nhũng đều được coi xét, xử lý kịp thời. Đây là kinh nghiệm cần tiếp tục nghiên cứu để hoàn thiện cơ chế giải quyết tố giác ở VN. Luật nên phân tách từng trường hợp Phó chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, ông Đỗ Văn Đương, tỏ tường sự tán thành về việc coi xét để không xử lý với trường hợp đưa hối lộ. Tuy nhiên, ông cũng cho rằng “cần phải có sự phân tách rõ ràng về hành vi, đối tượng”. Theo ông Đương, hiện có 2 dạng đưa hối lộ cần phân biệt đó là người đưa hối lộ bị ép buộc và người chủ động đưa hối lộ. “Đối với người bị ép đưa nhưng họ không tự mình trực tiếp đưa đút lót mà phải phê duyệt người khác thì cũng xem như là một dạng bị< cưỡng ép >thì có thể miễn vì chúng ta đang khuyến khích sự tố giác đó, nếu trị cả người bị ép buộc phải đưa thông qua người môi giới thì sẽ làm hạn chế công tác phòng chống tham nhũng”, ông Đương nói. Ở một giác độ khác, ông Nguyễn Sỹ Cương - Ủy viên trực Ủy ban luật pháp của Quốc hội, phân tách tham nhũng tại VN thường bắt đầu từ việc chạy chọt, chủ động đưa hối lộ, là cấu thành tù túng. Tuy nhiên cũng có người vòi bắt phải đưa hối lộ. “Việc không xử lý người đút lót chỉ có tác dụng trong trường hợp người có chức vụ quyền hạn vòi vĩnh, nhưng có thể là không nhiều. Trên thực tại có nhiều người làm sai, muốn đút lót và họ sẽ không tố cáo vì sẽ hỏng mục đích của họ”, ông Cương nói. Luật sư Trịnh Thị Bình, Đoàn luật sư Hà Nội thì cho rằng: “Luật Hình sự có quy định rõ về tội đưa và nhận đút lót, tuy nhiên trong một số trường hợp người ta xét thấy, dù rằng hành vi đủ cấu thành tội nhân, nhưng trong từng tình cảnh và điều kiện cụ thể, ví dụ người đưa hối lộ đưa rồi nhưng có hành vi hăng hái tố cáo, tố cáo tội phạm thì có thể xem xét miễn truy cứu trách nhiệm. Điều này không có nghĩa tòa án bỏ lọt tội”. Khuyến khích họ nói ra sự thật Giải đáp câu hỏi này, một nhà ngoại giao Đông Nam Á (đề nghị không nêu tên), nói vớiThanh Niên: “Hệ thống tư pháp ở một số nước châu Á cho phép trao quyền miễn tố đối với những ai đưa hối lộ nhưng sau đó tố cáo hành vi này với các cơ quan chức năng. Tỉ dụ như ở Philippines, người đưa đút lót quan chức nhà nước không bị truy cứu trách nhiệm hình sự, nhằm khuyến khích những người này thoải mái tự do chứng tại những phiên tòa xử các quan chức tham nhũng đó. Ở Hàn Quốc, đạo luật chống tham nhũng cũng ghi rõ nếu hành động tố cáo tham nhũng của một người dẫn đến việc người này có thể phải chịu trách nhiệm trước luật pháp về hành vi phạm tội (đưa đút lót) của mình, luật pháp sẽ xem xét giảm nhẹ truy cứu hoặc miễn luôn nghĩa vụ hình sự cho người này. Những điều khoản rưa rứa cũng được ứng dụng ở Malaysia dành cho những ai dự vào các hoạt động rửa tiền”. Nhà ngoại giao này nói: “Theo tôi, đây là những điều khoản VN có thể nghiên cứu để đưa vào luật của mình nhằm tăng cường bảo vệ cho những người dám đứng ra cáo giác hành vi tham nhũng và đút lót, khuyến khích họ nói ra sự thật mà không sợ bị báo thù hay trù dập”. An Điền Thái Sơn - Anh Vũ